Fala - nad morzem

Kamień Pomorski

15 maj 2010r.

Miasto powiatowe nad Zalewem Kamieńskim, naprzeciwko Wyspy Chrząszczewskiej. Uzdrowisko (solanki, borowiny), port żeglarski i rybacki, duża mleczarnia. Końcowa stacja bocznicy kolejowej z Wysokiej Kamieńskiej. Ośrodek turystyki, cenne zabytki. Liczy około 10 tys. mieszkańców. Nazwa Kamień wymieniana jest w źródłach już w XII w. (1124 - Chamin, 1159 - Camin). Pochodzi oczywiście od słowa kamień i wiązana jest z dużym głazem narzutowym położonym w wodach Dziwny u wybrzeży Wyspy Chrząszczewskiej. Historia Kamień należy do najstarszych miast na Pomorzu. Już w IX w. istniał tu gród plemienny Woli-nian. W 1124 r. przebywał w nim biskup Otton z Bambergu z misją chrystianizacyjną prowadzoną na polecenie Bolesława Krzywoustego. Gród był wówczas siedzibą pierwszego księcia pomorskiego, Warcisława I. Podczas pobytu biskupa zaczęto budowę pierwszego kościoła. W1176 r., po zniszczeniu przez Duńczyków Wolina, do Kamienia przeniesiono siedzibę biskupstwa pomorskiego. W końcu XII w. Kamień był kilkakrotnie oblegany przez wojska duńskie. W1185 r., podczas kolejnego oblężenia, książę Bogusław I przyjął warunki pokoju narzucone przez króla duńskiego Kanuta i poddał Pomorze pod zwierzchnictwo Danii. Zależność od Duńczyków trwała do 1227 r. Po śmierci Bogusława I (1186) dwór książęcy przeniósł się do Szczecina, a Kamień pozostał siedzibą kasztelanów i biskupa. Biskupi kamieńscy w wyniku licznych nadań i przywilejów książęcych stali się w XIII-XV w. właścicielami ogromnych dóbr ziemskich. W przededniu reformacji w ich rękach znajdowało się około Vó majątków w księstwie. W1274 r. Kamień otrzymał z rąk księcia Barnima I prawa miejskie lubeckie. Podstawą rozwoju miasta było rolnictwo, rybołówstwo, rzemiosło, handel i żegluga. Od 1365 r. Kamień był członkiem Hanzy. Żegluga odbywała się przez Świnę i Pianę, gdyż postępujące zapiaszczenie Dziwny uniemożliwiało wpływanie przez nią większych j ednostek. W XIV w. wzniesiono mury obronne i ratusz. Napływ osadników niemieckich przyczynił się do postępującej germanizacji. Proces ten przyspieszyło przyjęcie religii luterańskiej (1534) jako obowiązującej w księstwie. W1483 r. i 1538 r. miasto dwukrotnie spłonęło, jednak za każdym razem szybko je odbudowywano. W 1568 r. otrzymało zwolnienie z ceł w cieśninie Sund, co ułatwiło miejscowym rybakom dostęp do zyskownych łowisk śledzi u wybrzeży Szwecji. Pomyślny rozwój przerwała wojna trzydziestoletnia. W 1637 r. miasto zajęli Szwedzi. W 1679 r., na mocy kończącego wojnę szwedzko-brandenburską traktatu w Saint Germain, Kamień przeszedł we władanie Brandenburgii. Po wybudowaniu Świnoujścia (1743) port kamieński stracił na znaczeniu, a handel i żegluga upadły. W 2. poł. XIX w. rozwinął się drobny przemysł (m.in. browar, mleczarnia, zakłady szkutnicze), wybudowano linie kolejowe do Szczecina (1882) i Trzebiatowa (1906, w 1945 r. rozebrana). Ważnym wydarzeniem było odkrycie w 1876 r. źródeł solankowych. Pierwsza solanka popłynęła z odwiertu o głębokości 325 m. Na bazie wód leczniczych powstał zakład balneologiczny i sanatoria. W marcu 1945 r. Kamień i okolice były terenem zaciętych walk, w wyniku których miasto zostało zniszczone w 65%. Całkowitej zagładzie uległo stare miasto, uzdrowisko i dworzec kolejowy. Wojska radzieckie zdobyły Kamień 6 marcz 1945 r. Po wojnie miasto stopniowo podnosiło się z ruin. W1959 r. odbudowano i uruchomię no uzdrowisko. W latach 60. ruszyło budownictwo mieszkaniowe. W latach 70. na dawnyc pierzejach rynkowych wzniesiono współczesne budynki o spadzistych dachach. W Kamieniu urodził się Uwe Johnson (1934-1984), pisarz, czołowy prozaik współczesnej literatury niemieckiej (powieści Mutmassungen uber Jakob, Zwei Ansichtenjahrestage i inne). Zabytki Najcenniejszym zabytkiem Kamienia jest romańsko-gotycka katedra pw. NMP i św. Jana Chrzciciela. Jest to trójnawowa bazylika z transeptem i prezbiterium zamkniętym od wschodu półkolistą absydą. Budowę pierwszej romańskiej świątyni zaczęto w końcu XII w. Z tego okresu zachowała się dolna, kamienna część północnej ściany transeptu i fundamenty prezbiterium. Budowę realizowano etapami. Do końca XIII w. wzniesiono prezbiterium i transept. Po zniszczeniach spowodowanych napadem Brandenburczy-ków w 1308 r., budowę kontynuowano. W 1. poł. XIV w. wzniesiono nawę główną i północną, do której dobudowano gotycki kwadratowy krużganek. Nawa południowa, nieco szersza od północnej, powstała ok. 1400 r. Kościół restaurowano w poł. XIX w. (m.in. przebudowa wieży w stylu neogotyckim), w latach 30. (z tego okresu pochodzi obecny siodłowy dach wieży) kamień pomorski. Katedra i po ostatniej wojnie. Z zewnątrz uwagę zwraca bogata Pw-NMP i św- Jana Chrzciciela. dekoracja elewacji nawy południowej, w formie ściany attykowej złożonej z trójkątnych szczytów zdobionych cegłą ceramiczną. Wewnątrz, w nawie głównej i północnej sklepienia krzy-żowo-żebrowe, w południowej - gwiaździste. Na sklepieniu nawy głównej gotyckie malowidło Chrystus-Sędzia w otoczeniu symboli ewangelistów z ok. poł. XIV w. Wyposażenie świątyni w większości barokowe, pochodzi z XVII w. Poprzedni wystrój kościoła uległ zmianie po przejęciu go przez protestantów w 1534 r. Usunęli oni m.in. 20 bocznych ołtarzy. Prezbiterium oddziela od reszty kościoła ozdobna, barokowa krata lektoryjna z XVII w. W ołtarzu głównym tryptyk późnogotycki z ok. 1520 r., w środku Wniebowzięcie NMP, na skrzydłach sceny męczeństwa św. Jana i św. Faustyna. Po obu stronach prezbiterium gotyckie stalle z poł. XV w. oraz dwie wielkie figury św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty. Na belce tęczowej XV-wieczny krucyfiks. Sklepienie prezbiterium pokrywają XV-wieczne polichromie o motywach roślinnych. Na sklepieniu absydy zamykającej prezbiterium, późnoromańskie malowidło (2. poł. XIII w.) - Chrystus Ukrzyżowany w asyście oprawców oraz Maria i Jan. W przejściu z prezbiterium do zakrystii późnoromański portal z ok. poł. XIII w. Na lewej ścianie prezbiterium obrazy z warsztatu Łukasza Cranacha Starszego ze scenami męczeństwa Chrystusa. W lewym ramieniu transeptu uwagę zwraca gotycka kamienna chrzcielnica z XIV w., otoczona ozdobną barokową kratą. Obok płyta nagrobna prepozyta (przewodniczącego) kapituły kamieńskiej, Marąuarda Trollowa, z 1368 r. W prawym ramieniu transeptu barokowy ołtarz pochodzący ze zniszczonego przez morze kościoła w Trzęsaczu. Wykonał go w 1673 r. Joachim Sellin z Wolina. W predelli (podstawie) ołtarza rzeźbiona i świętych zostały przedstawione w szwedzkich strojach i fryzurach z epoki. W południowej ścianie transeptu portal późnoromański. W nawie głównej bogato rzeźbiona barokowa ambona (1683) z postaciami czterech ewangelistów. Baldachim ambony wieńczy figura św. Jana Chrzciciela z Barankiem. Najwspanialszym i najbardziej znanym zabytkiem katedry są organy. Ufundował je w latach 1669-1672 książę Ernest Bogusław de Croy, siostrzeniec ostatniego Gryfity, Bogusława XIV, ostatni tytularny biskup kamieński. Wykonawcą był Michał Berigiel ze Szczecina, a bogato dekorowany prospekt organowy pochodzi z warsztatu Marcina Edelbera. W środkowej części prospektu znajduje się figura św. Jana Chrzciciela, po obu stronach postaci kobiece z instrumentami muzycznymi. W zwieńczeniu prospektu posąg św. Michała Archanioła. Po jego bokach, z lewej król Dawid z harfą, po prawej prorok Jeremiasz z cytrą. Nieco niżej, z obu stron postaci biskupów z pastorałami. W dolnej części prospektu znajduje się portret fundatora, księcia Ernesta Bogusława de Croy. Pierwotny mechanizm organowy został w 1888 r. zastąpiony nowym. Organy mają 47 głosów i 3300 piszczałek. Corocznie odbywają się w katedrze festiwale muzyki organowej. Z nawy północnej wejście na wirydarz - przykościelny ogród otoczony krużgankiem. Krużganki z wyjątkiem rozebranego skrzydła południowego otwarte są na wirydarz wielkimi trójdzielnymi oknami ozdobionymi maswerkami. W ścianach krużganków umieszczone są płyty nagrobne pochowanych w katedrze biskupów, kanoników i mieszczan. Na środku wirydarza ustawiona jest granitowa chrzcielnica z XII w. Na piętrze skrzydła wschodniego krużganka (wejście od nawy pn.) znajduje się skarbiec, obecnie muzeum katedralne. Na ścianach pomieszczenia zachowały się pozostałości gotyckich malowideł (poł. XIV w.) ze scenami z życia Chrystusa. Bogate wyposażenie skarbca (m.in. słynny relikwiwrz św. Korduli z X w.) zaginęło w czasie ostatniej wojny. Możemy oglądać tylko jego nikłe pozostałości. Wśród nich kilka rzeźb póź-nogotyckich, futerał na mitrę biskupią z wizerunkiem św. Jana Chrzciciela oraz rękopisy i inkunabuły z dawnej biblioteki. Znajduje się tu również kopia zaginionego relikwiarza św. Korduli podarowana katedrze przez byłych mieszkańców Kamienia. Przy pl. Katedralnym gotycki, XIV-wieczny budynek Pałacu Biskupiego (w XIY-XVII w. siedziba kurii biskupiej) z dekoracyjnym gotycko-renesansowym szczytem (k. XVI w.) północnym i wykuszem (XVI w.) na ścianie zachodniej. Wewnątrz ozdobne drewniane schody. Obok dom szachulcowy, w którym w latach 1961-1973 mieszkał Gwido Chmarzyński (1906-1973), historyk sztuki, prof. Uniwersytetu Poznańskiego, znawca sztuki ziem zachodnich (tablica pamiątkowa). W pobliżu katedry, przy ul. Gryfitów barokowy kościół pw. NMP z 1753 r. Stoi on na miejscu starszego kościoła, który prawdopodobnie zaczął wznosić św. Otton z Bambergu. Pośrodku rynku, gotycki ratusz z XIV w. Część wschodnia z podcieniem i gotyckim szczytem dobudowano w XV w. Późnogotycki szczyt zachodni zdobiony dekoracją maswerkową wykonano w 1686 r. Zrujnowany w czasie wojny ratusz odbudowano w 1969 r. W ścianę południowego budynku wmurowana jest kuna, do której przywiązywano przestępców. W północno-zachodnim narożniku rynku znajduje się jeden z nielicznych zachowanych domów z dawnej zabudowy starego miasta. Jest to piękny przykład mieszczańskiego domu ryglowego z 1. poł. XVIII w. Obecnie mieści hotel i restaurację. Północna pierzeja rynku nie została odbudowana. Na jej miejscu znajduje się amfiteatr, schodzący na brzeg Zalewu Kamieńskiego. Nad brzegiem molo spacerowe. Stare miasto otoczone było niegdyś murami obronnymi z bramami. Ich pozostałością jest gotycka Brama Wolińska z XV w. i fragmenty murów zachowane od strony zalewu. Poza murami miejskimi, w parku znajduje się kościół pw. św. Mikołaja. Wzniesiony w XIV w., w XVI i XVIII w. przebudowany. Po odbudowie ze zniszczeń wojennych, był do 1994 r. siedzibą muzeum miejskiego. Obecnie ponownie służy celom religijnym. W dzielnicy uzdrowiskowej znajduje się zakład przyrodoleczniczy i sanatoria. Podstawą leczenia są wody solankowe jodowo-bromowe o temperaturze 13°C oraz znajdujące się w okolicy bogate złoża borowiny. W Kamieniu leczy się schorzenia narządów ruchu, układu krążenia, pa-radontozę, choroby kobiece, a także nieżyty dróg oddechowych u dzieci. Miejscowe warunki sprzyjają też rekonwalescencji po przebytych chorobach. W południowej części miasta, przy ul. Szczecińskiej duży cmentarz wojskowy i pomnik upamiętniający żołnierzy polskich i radzieckich poległych w walkach o miasto i okolicę. Nad Zatoką Karpinką przerzucona jest kładka dla pieszych, prowadząca do położonej na drugim brzegu plaży miejskiej. Z Kamienia warto wybrać się na pobliską Wyspę Chrząszczewską dla zobaczenia wielkiego głazu narzutowego zwanego „Królewskim Głazem". Wyspa Chrząszczewską Jest drugą (pow. ok. 10 km2) po Wolinie polską wyspą u wybrzeży Bałtyku. Głaz znajduje się ok. 1 km na północ od miejscowości Buniewice, u podnóża klifowego brzegu, w wodach zalewu. Jest to szaro-różowy granit. Jego obwód wynosi ponad 20 m, a wysokość dochodzi do 3,5 m. Z głazem związane są liczne legendy, m.in. nazwa „Królewski Głaz" wiązana jest z domniemanym pobytem w Kamieniu króla Bolesława Krzywoustego o turystyce wakacje wczasy